Η φιλαυτία
Η φιλαυτία είναι ένα από τα εμπόδια των υγιών σχέσεων.
Το να αγαπάς τον εαυτό σου δεν είναι κακό, το να αγαπάς όμως μόνο τον εαυτό σου είναι ολέθριο σφάλμα, γιατί σε κάνει άνθρωπο νάρκισσο, εγωιστή και πολλές φορές σνομπ προς τους άλλους. Φίλαυτος είναι ο χαρακτηριστικός τύπος που ασχολείται μόνο με τον εαυτό του· είναι εγωκεντρικός, αλαζόνας και εγωλάτρης, με μόνο στόχο την προσωπική προβολή και χωρίς κανένα ενδιαφέρον για τους άλλους.Περιχαρακώνεται στο εγώ του, αφού ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το δικό του συμφέρον και αδιαφορεί για τον συνάνθρωπό του στις δύσκολες στιγμές. Ο εγωπαθής ξεγελά συχνά, γιατί, ενώ φαινομενικά δείχνει εξωστρεφής, εκδηλωτικός, κοινωνικός, γενναιόδωρος και δοτικός, στην πραγματικότητα κρύβει πάρα πολλές ανασφάλειες και παράλληλα εκδηλώνει ανταγωνιστικές διαθέσεις και συμπεριφορές, που διαλύουν την ανθρώπινη επαφή.
Η ανταγωνιστική νοοτροπία
Ο ανταγωνισμός είναι ο νούμερο ένα εχθρός μιας υγιούς σχέσης. Όταν ανταγωνίζομαι κάποιον, όχι μόνο δεν δέχομαι τη διαφορετικότητά του, αλλά ταυτόχρονα προσπαθώ να του επιβληθώ και να υπερισχύσω έναντι αυτού. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει σεβασμός και αλληλεγγύη σε τέτοιου τύπου σχέσεις. Πώς μπορεί να υπάρξει δεσμός με υγιή σχέση όταν ο ένας δεν σέβεται τον άλλο και δεν του αφήνει χώρο και περιθώριο, βάσει του ορισμού της γνήσιας και ανιδιοτελούς φιλίας, να λάμψει δίπλα του;Στο πλαίσιο αυτής της έντονα ανταγωνιστικής και καθόλου συνεργατικής κοινωνίας, στην οποία έχει σχεδόν χαθεί η έννοια της σύμπραξης, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης προκαλούν και ενισχύουν τις αντιπαραθέσεις και τις διενέξεις, καλλιεργώντας έτσι έντονο ανταγωνισμό και εγκλωβίζοντας τους ανθρώπους και τις ομάδες σε μια άνευ ουσίας διελκυστίνδα για το ποιος θα επικρατήσει έναντι των άλλων – όλα στον βωμό της τηλεθέασης. Σε καμία περίπτωση όμως οι κόντρες και οι ανταγωνισμοί δεν προάγουν τον πολιτισμό, την ψυχική και πνευματική ανέλιξη των ανθρώπων, αλλά αντίθετα υπονομεύουν το μεγαλείο της ανθρώπινης φύσης, που πλάστηκε για τα ανώτερα και έχει τόσα καλά να προσφέρει απλόχερα στον συνάνθρωπο. Πολλά ζευγάρια ανταγωνίζονται μεταξύ τους με στόχο να νικήσει ο ένας έναντι του άλλου – μέγα λάθος. Ο κάθε άνθρωπος μέσα στη σχέση χρειάζεται να στηρίζει τον άλλο και να συμπορεύονται, να συνυπάρχουν, να είναι συνοδοιπόροι στο ταξίδι της κοινής ζωής τους. Αυτός ο έντονος ανταγωνισμός εκδηλώνεται στις σχέσεις μεταξύ των φύλων και συχνά τις χαρακτηρίζει, όσο και αν θα περίμενε κάποιος να υπάρχει ανάμεσά τους συνεργασία, αγάπη και αλληλεγγύη, δεδομένου μάλιστα ότι φέρνουν στον κόσμο παιδιά, τα οποία χρειάζεται να γαλουχήσουν με αυτές τις αρετές.
Η ζήλια
Η ζήλια αποτελεί δείγμα κατωτερότητας και έλλειψης εμπιστοσύνης στον εαυτό μας. Με το συναίσθημα της ζήλιας ο άνθρωπος νιώθει έναν διαρκή φόβο ότι μπορεί να στερηθεί τα δικαιώματά του. Επιπρόσθετα, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η ζήλια αντικατοπτρίζει μια τάση του ανθρώπου να εξουσιάσει τον άλλο. Όταν νιώσουμε θυμό που προέρχεται από τη ζήλια μέσα σε μια σχέση, είναι σημαντικό να τον ελέγξουμε, ώστε να μην προβούμε σε άδικες κατηγορίες ή σε βίαιη αντίδραση. Όση περισσότερη αυτογνωσία έχουμε, τόσο περισσότερο μπορούμε να το επιτύχουμε αυτό και να αποβάλουμε τη ζηλοφθονία που μας κατατρώει.
Η αυτοαποξένωση
Όσο σοβαρά θέματα, προβλήματα και αν αντιμετωπίζει ένας άνθρωπος, είναι πολύ σημαντικό να μην αποξενώνεται και να δέχεται τη συμπαράσταση των φίλων και, αν χρειαστεί, και του ειδικού. Η αυτοαποξένωση μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στην αυτοκτονία. Η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι φαίνονται στα δύσκολα και χρειάζεται να υπάρχει στήριξη από ειδικό σε αυτούς που σε δύσκολες στιγμές επιλέγουν την εσωστρέφεια και την απομόνωση. Εκεί φαίνεται η ανθρωπιά μας και ο πολιτισμός μας.
Η κτητικότητα
Η κτητικότητα είναι ένα ακόμα στοιχείο που όχι μόνο δεν βοηθάει, αλλά, αντίθετα, πλήττει τις ανθρώπινες σχέσεις. Το να θεωρεί κάποιος τον άλλο κτήμα του μόνο δυσάρεστες συνέπειες μπορεί να προκαλέσει στη σχέση, ιδιαίτερα στο ζευγάρι. Η κτητικότητα οδηγεί σε ακραίες συμπεριφορές ζήλιας. «Ο άλλος είναι κτήμα μου και πρέπει να κάνει ό,τι θέλω εγώ» είναι μια συνηθισμένη φράση των ανθρώπων που εκδηλώνουν τη συγκεκριμένη συμπεριφορά. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να έχουν στην ιδιοκτησία τους άλλους ανθρώπους, όπως συμβαίνει με τα ρούχα, τα σπίτια και τα αυτοκίνητα. Τα μεγαλύτερα εγκλήματα έχουν γίνει από την κτητικότητα και την παθολογική ζήλια. Το ζευγάρι χρειάζεται να μάθει να συζητά τα προβλήματα που τυχόν προκύπτουν στη σχέση, να αναζητά τη βοήθεια ειδικού και να μην καταφεύγει σε ανεξέλεγκτες συμπεριφορές. Σε τέτοιες περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη η ψυχοθεραπεία και η καλλιέργεια της αυτογνωσίας, που θα βοηθήσουν να γνωρίσει ο καθένας καλύτερα τον εαυτό του, να είναι πιο υπεύθυνος, να αναγνωρίζει και να παραδέχεται τα λάθη του, με αποτέλεσμα να συμπεριφέρεται με ειλικρίνεια, ευθύτητα, καλοπιστία και φυσικότητα, χωρίς προσποίηση και υποκρισία. Συχνά οι άνθρωποι με κτητικές διαθέσεις πιστεύουν ότι αξίζουν πολλά και θεωρούν δεδομένο –αν δεν το απαιτούν κιόλας– ότι ο/ η σύντροφός τους θα αποδείξει την αγάπη του/ της μόνο αν τους αφιερωθεί αποκλειστικά, αν συμπεριφερθεί σαν κτήμα τους, όσο επώδυνο, ισοπεδωτικό και ασφυκτικό και αν είναι αυτό για τον/ την σύντροφο και ολέθριο για την ίδια τη σχέση. Η πίεση που ασκούν στον άλλο οι άνθρωποι που εκδηλώνουν κτητικότητα, ο θυμός, ο έλεγχος και, πάνω από όλα, το σύμπλεγμα κατωτερότητας αντιστρατεύονται την ομαλή συντροφική σχέση. Είναι πολύ σημαντικό να μη γινόμαστε φορτικοί στον/ στη σύντροφό μας. Άλλωστε, αν είμαστε άξιοι να αγαπηθούμε, τότε σίγουρα θα αγαπηθούμε, χωρίς να το έχουμε απαιτήσει ή και επιβάλει.
Ο ναρκισσισμός
Ο εγωισμός στη σχέση δεν βοηθάει, ιδιαίτερα όταν διέπεται από ναρκισσισμό, αλλά και από την ανάγκη της καταξίωσης μέσω της κολακείας. Κάποιοι άνθρωποι χρειάζονται αυλικούς, πειθήνια όργανα γύρω τους, για να νιώθουν ότι είναι ιδιαίτεροι και σημαντικοί. Ο ναρκισσισμός είναι έντονος περισσότερο στις γυναίκες, αλλά και σε κάποιους άνδρες, που θεωρούν τους εαυτούς τους υπεράνω όλων ή που ασχολούνται υπερβολικά με την εμφάνισή τους και τον καθρέφτη τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να λειτουργήσουν φυσιολογικά, μέσα δηλαδή σε υγιείς, ισότιμες και ξεκάθαρες σχέσεις.
Η επιθετικότητα
Η επιθετικότητα είναι ένα ακόμα στοιχείο το οποίο επίσης δεν ευνοεί τη δημιουργία ισότιμων σχέσεων, μια και εξαλείφει και ισοπεδώνει κάθε αίσθημα αγάπης, τρυφερότητας και ψυχικού ανοίγματος. Δυστυχώς, η επιθετική συμπεριφορά εκδηλώνεται καθημερινά σε κάθε τύπου σχέση, ενδοικογενειακή ή άλλη: ανάμεσα στα παιδιά, στα παιδιά προς τους γονείς και τους ενήλικες, αλλά και μεταξύ ενηλίκων. Πρέπει ωστόσο να γίνει συνείδηση ότι μόνο με νηφαλιότητα, σύνεση, καλή πίστη και αγάπη μπορούν να λυθούν τα οικογενειακά ή όποια άλλα προβλήματα.
Το σχόλιο
Το σχόλιο –εννοώντας με αυτό τις κακόβουλες επικρίσεις και όχι την καλοπροαίρετη κριτική– είναι κάτι που, όσο και αν αρέσει στους ανθρώπους, δεν προάγει τον πολιτισμό, τη συνεργασία, τη συντροφικότητα, την αλληλεγγύη. Παρόλο που χτίστηκαν γενιές και γενιές πάνω στο σχόλιο (κουτσομπολιό), ιδιαίτερα στα χωριά αλλά και στις πόλεις, το κακόβουλο σχόλιο ισοδυναμεί με μια έμμεση επιθετικότητα προς τους συνανθρώπους και εκφράζει ανταγωνισμό και χαμηλή αυτοεκτίμηση, διαταράσσοντας την αρμονία των σχέσεων. Καλό θα είναι τον χρόνο που σπαταλούμε για να επικρίνουμε τους άλλους να τον χρησιμοποιούμε πιο δημιουργικά και ουσιαστικά, για να γίνουμε εμείς καλύτεροι και όχι για να μειώνουμε τους άλλους, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι με τον τρόπο αυτό φαινόμαστε ανώτεροι εμείς.
Η αλαζονεία – Η εκδικητικότητα
Άλλος εχθρός των υγιών σχέσεων είναι η αλαζονεία. Είναι ανόητο το να θεωρούμε ότι οι άλλοι είναι υπόχρεοι σε εμάς. Όταν υπάρχει αλαζονεία, υπεροψία και περιφρόνηση, κάθε μορφή φιλοδοξίας δε συνοδεύεται από τιμιότητα, αλλά, αντίθετα, χαρακτηρίζεται από ματαιοδοξία, προσκόλληση στα υλικά αγαθά και ζήλια, που μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε φθόνο και εκδικητικότητα. Κάθε μορφή εκδικητικότητας εντέλει εμάς βρίσκει χαμένους. Η πονηριά, η υστεροβουλία και η έλλειψη σεβασμού και ειλικρίνειας στις σχέσεις αποτελούν τροχοπέδη στη σύναψη υγιών σχέσεων. Είναι απάνθρωπο να χρησιμοποιούμε τους άλλους έχοντας ιδιοτελείς σκοπούς, όπως επίσης είναι ανήθικο να ασκούμε οποιαδήποτε μορφή εξουσίας, καταργώντας τις ισότιμες σχέσεις.
Η απληστία
Το κυνήγι του χρήματος καλλιεργεί την απληστία στον χαρακτήρα των ανθρώπων και, όσο αυτή αυξάνεται, τόσο υποχωρεί η ανθρωπιά, τα βαθιά και ειλικρινή συναισθήματα, η αγάπη και ο έρωτας. Βέβαια για πολλούς το χρήμα λειτουργεί σαν αφροδισιακό, είναι μια μορφή εξουσίας.Καμία υγιής σχέση δεν μπορεί όμως να χτιστεί μόνο πάνω σε μια βάση χρήματος και εξουσίας – σαθρά θεμέλια αυτά για κάθε είδους σχέση.
Η έλλειψη σεβασμού
Η έλλειψη σεβασμού προς τον συνάνθρωπό μας επιφέρει ολέθρια λάθη. Τα λάθη αυτά όμως πηγάζουν –τις περισσότερες τουλάχιστον φορές– από τα παιδικά βιώματα. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον όπου δεν τα σέβονται μαθαίνουν με τη σειρά τους ως ενήλικες να μη σέβονται τους άλλους.
Η ανασφάλεια
Η έλλειψη ενδιαφέροντος είναι εμπόδιο στις υγιείς σχέσεις των ανθρώπων. Αυτό δημιουργεί ανασφάλεια, η οποία είναι τόσο επικίνδυνη όσο και το σύμπλεγμα κατωτερότητας. Σε κάθε άνθρωπο σήμερα προτείνεται η αυτογνωσία, για να μπορέσει να διαχειριστεί τις ανασφάλειές του και τα συμπλέγματά του, να ισορροπήσει, να αποδεχθεί και να αγαπήσει τον εαυτό του και, κατ’ επέκταση, να μπορέσει να αγαπήσει και τους άλλους. Η σχέση με τον συνάνθρωπο πρέπει να διέπεται από ψυχική ασφάλεια. Είναι πολύ σημαντικό να μη θέλει ο ένας να κάνει κακό στον άλλο και να τον βλάψει, όπως δεν θέλει να εισπράττει τέτοιες συμπεριφορές και ο ίδιος. «Ο συ μισείς ετέρω μη ποιήσεις», σύμφωνα με το αρχαίο ρητό.
Η έλλειψη ποιότητας
Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα δεν αναζητούν την ποιότητα, αλλά είναι εθισμένοι στη ρηχότητα και στην απουσία επιπέδου και πολιτισμού. Η ποιότητα όμως είναι αυτή που μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Η έλλειψη τόσο αυτής, όσο και του βάθους των συναισθημάτων είναι ό,τι πιο δυσάρεστο μπορεί να προκύψει στην ανθρωπότητα σήμερα, καθώς καταργεί την έννοια της ευγενούς άμιλλας και οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην απόρριψη της συνεργασίας. Στις σχέσεις μας καλό είναι να αποφεύγουμε τον ανταγωνισμό και να επιδιώκουμε, απεναντίας, την αγαστή συνεργασία, τη φιλία και την αγάπη. Τίποτα δεν μπορεί να καρποφορήσει χωρίς σύμπραξη, συνεργασία, αγάπη, εμπιστοσύνη και πίστη στον εαυτό μας. Η έλλειψη θετικών, γνήσιων αισθημάτων και συναισθημάτων δεν ευνοεί τη σύναψη υγιών σχέσεων.
